دستور حسن روحانی برای برخورد با خرید و فروش پایان‌نامه‌های دانشگاهی
۱۳۹۳ مهر ۲۳, چهارشنبه
زمانی که محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق ایران در دفاع از مدرک دکترای جعلی علی کردان وزیر کشورش، مدارک دانشگاهی را کاغذ پاره خواند، کمتر کسی فکر می‌کرد این موضوع در سال‌های بعد همچنان تا مقامی چون رئیس‌جمهوری را هم به چالش بکشاند.
عصر روز سه‌شنبه (۲۲ مهر ، ۱۴ اکتبر) در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران دستور برخورد با فروش پایان نامه و کپی متون علمی را صادر کرد.
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از "پایان‌نامه فروشی" و یا "کپی برداری متون علمی" گفت: «شأن علمی کشور به هیچ وجه نباید زیر علامت سئوال قرار گیرد. دستگاه‌های مرتبط باید برای مقابله با این گونه اقدامات فعال شوند.»
در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری، حسن روحانی متهم شد که مدرک دکترای جعلی دارد. سایت محافظه‌کار جهان‌نیوز در آن زمان نوشته بود: «مستند تلويزيونی حسن روحانی، محل تحصيل وی را دانشگاه Glasgow Caledonian عنوان كرد. اما ظاهرا آقای روحانی در حالی مدرك خود را در دهه ۷۰ میلادی گرفته که دانشگاه Glasgow Caledonian در سال ۱۹۹۳ افتتاح شده است!»
پس از پیروزی روحانی در انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری ایران، دانشگاه کلدونین گلاسکو در صفحه اصلی خود با اعلام تبریک مستقیم به حسن روحانی و اشاره دقیق به عنوان پایان‌نامه فوق‌لیسانس و دکترای او و درج عنوان و سال دفاع آن‌ها، راه را بر هرگونه شک و تردید بست.
مدارک جعلی برای کسب مقام
بحث فروش پایان نامه و مدارک دانشگاهی جعلی در ایران تازگی ندارد، اما بعد از ماجرای لو رفتن مدرک دکتری تقلبی علی کردان، تردیدهای زیادی را در خصوص اصالت مدارک تحصیلی مدیران رده بالای دولت و نمایندگان مجلس به‌وجود آورده است.
بررسی اصالت مدارک تحصیلات عالی سیاستمداران از چند سال پیش در ایران تبدیل به یکی از سازوکارهای راستی‌آزمایی سیاسی شده است.
یکی از اصلی‌ترین دلایل جعل مدارک دانشگاهی در ایران به تلاش برای دست یافتن به موقعیت‌های شغلی و دریافت حقوق‌های کلان باز می‌گردد.
محمدرضا رحیمی، معاون اول احمدی‌نژاد از جمله مقامات رده بالای دولتی ایران است که پس از ماجرای کردان، نام او در زمینه مدرک دکترای جعلی بر سر زبان‌ها افتاد. تعدادی از نمایندگان مجلس مدرک دکترای او را جعلی خواندند. او که از جمله متمهان پرونده بیمه هم بود، بارها این موضوع را رد کرد.
دفاع احمدی‌نژاد از رحیمی نه تنها باعث ختم داستان نشد بلکه نوک انتقادها را متوجه مدرک خود شخص رئیس‌جمهور کرد.
احمدی‌نژاد و دفاع غیابی از پایان‌نامه
درباره مدرک دکترای احمدی‌نژاد، گفته می‌شد که وی در جلسه‌ی دفاع از پایان‌نامه دکترایش اصلا حضور نداشته است. همچنین دوره دکترای او در دانشگاه علم و صنعت زمانی بوده که وی استاندار اردبیل بود و اساسا امکان حضور در دانشگاه علم وصنعت در تهران را نداشت.
انتشار نامه‌ای توسط یکی از هم‌دانشگاهی‌های احمدی‌نژاد در خرداد سال ۸۸ که در برخی رسانه‌های داخلی هم منتشر شد، برگ تازه‌ای در دفتر پی‌گیری‌های اصالت مدارک تحصیلی در اذهان عمومی گشود.
هم‌دانشگاهی احمدی‌نژاد در نامه سرگشاده‌اش از رئیس جمهور پرسیده بود: «آقای دکتر! می‌شود بفرمائید در طی دوران استانداری اردبیل که اتفاقا لقب استاندار نمونه را هم از سردار سازندگی [هاشمی رفسنجانی] دریافت کردید و دلیل آن نیز پر کاری و تلاش شما عنوان شد، چگونه به تحصیل [در دانشگاه علم وصنعت تهران] هم رسیدید؟»
در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی به او "دکتر" گفته می‌شد. بعدها مشخص شد که او هم مدرک دکترا ندارد و به همین دلیل عنوان مزبور کنار گذاشته شد. او دارای مدرک دکترای افتخاری بود که در مناسابت اداری و دولتی معتبر نیست.
ماجرای دکترای علی لاریجانی
مردادماه ۱۳۸۸ یکی از نمایندگان مجلس افشا کرد که علی لاریجانی مدرک دکترای خود را در زمان ریاست صدا و سیما همراه با فشار و تهدید گرفته است.
این نماینده مجلس به روزنامه شرق گفته بود که پایان‌نامه دکتری لاریجانی در مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته شده و افزوده بود: «پس از دفاع لاریجانی از پایان‌نامه‌اش، اساتید مربوط به آن ایراد گرفته و پایان‌نامه را نپذیرفتند. ظاهراً این اساتید فشارهای زیادی را هم به علت رد کردن پایان‌نامه تحمل کرده بودند.
بعد از این ماجرا، پایان‌نامه مردودی لاریجانی به مرکز پژوهش‌های مجلس بازگردانده شد و این بار علاوه بر اطلاعات موجود در این مرکز، از اطلاعات و اسناد موجود در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی هم استفاده شد تا این‌که سرانجام پایان‌نامه دکترای علی لاریجانی پذیرفته شد.
کسب مدرک تحصیلی دانشگاهی و به‌خصوص دکترا از علایق خاص مسئولان جمهوری‌اسلامی است. مسئولان حکومتی با برخورداری از عناوین دانشگاهی می‌توانند در صورت برکناری از پست‌های دولتی یک سوپاپ اطمینان داشته باشند. از سوی دیگر با وجود مشکلات پیش‌روی دانشگاهیان، دانشگاه‌ها همچنان برای برخی مسئولان نقش یک پایگاه اجتماعی معتبر را دارند.
سه‌هزار بورسیه دکترای بدون آزمون
در ایتدای کار دولت روحانی، مجتبی صدیقی رئیس سازمان امور دانشجویان اعلام کرد که در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد بیش از سه هزار نفر بدون برگزاری آزمون و طی مراحل قانونی بورسیه دکترا شده‌اند.
گفته شد که این افراد وابستگان فکری و یا حتی سببی و نسبی مسئولان "نظام اسلامی" هستند. حتی مخالفت نمایندگان محافظه‌کار مجلس با فرجی‌دانا وزیر جدید علوم، به دلیل لغو بخشی از این امکانات بود.
این آمار بالا از میزان علاقه مسئولان دولتی به مدرک‌گرایی حاکم بر فضای اجتماعی – سیاسی ایران هم نشات می‌گیرد.
در پی انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها، رقابت برای کسب عنوان دکترا در میان سیاستمداران جمهوری اسلامی رواج یافت.
محسن میردامادی، دکترای روابط بین‌الملل خود را در سال ۱۳۷۵ از دانشگاه کمبریج انگلستان گرفت. حمیدرضا جلایی‌پور در سال ۱۳۷۶ از دانشگاه لندن فارغ‌التحصیل جامعه‌شناسی شد. احمد توکلی نیز در سال ۱۳۷۵ از دانشگاه ناتینگهام دکترای اقتصاد گرفت. آنان از جمله مسئولان حکومتی بودند که با استفاده از بورس دولتی در خارج از ایران تحصیل کردند.
گروهی از مسئولان حکومتی نیز در دانشگاه‌های داخل به دنبال مدرک دکترا رفتند. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۷۹ از دانشگاه تهران دکترای اقتصاد گرفت در حالی‌که گفته می شد وی در هیچ یک از کلاس‌ها شرکت نکرده است.
محمد باقر قالیباف، شهردار تهران دکترا در رشتهٔ جغرافیای سیاسی گرفت و دانشیار گروه جغرافیای انسانی دانشکدهٔ جغرافیای دانشگاه تهران شد. سعید جلیلی هم دکترای معارف اسلامی از دانشگاه امام صادق گرفته است. حتی حسین الله‌کرم، از سرکردگان انصار حزب‌الله تهران، از دانشگاه تهران در رشته علوم سیاسی مدرک دکترا دارد.