جنگ داخلی بیپایان؟ سوریه سال ۲۰۱۳ میلادی
بیش از ۱۲۰ هزار نفر در جنگ داخلی سوریه جان خود را از دست دادند. میلیونها سوری به خارج از کشور گریختهاند. طرفین درگیری اما حاضر به صلح نیستند.
تلاش مردم یک سرزمین برای زنده ماندن
رعب و وحشت در چشمان ساکنان محله "بستان القصر" در شهر حلب موج میزند. نیروهای دولتی یک جایگاه بنزین و نفت را هدف قرار دادهاند. کودکان، زنان و مردان برای نجات جان خود در حال فرار هستند. شمار کسانی که جان خود را در جنگ داخلی سوریه از دست دادهاند به بیش از ۱۲۰ هزار نفر رسیده است. میلیونها نفر آواره شدهاند. بشار اسد، رئیس جمهور سوریه خود را نیرومندتر از گذشته میبیند.
حمله شیمیایی به حومه دمشق
اپوزیسیون سوریه سیام مرداد (۲۱ آگوست) اعلام کرد که نیروهای حکومتی دو منطقه در حومه دمشق را هدف حمله شیمیایی قرار دادهاند. این دو منطقه تحت کنترل نیروهای مخالف اسد بود. فیلمها و تصاویر قربانیان این حادثه در اینترنت پخش شد. این دو کودک خیلی خوش شانس بودهاند که از حمله شیمیایی جان سالم به در بردند. آنها به سرعت در بیمارستان کمکهای اولیه دریافت کردند. ماسک اکسیژن راههای تنفسی آنها را باز کرد.
خط قرمز اوباما
بیش از ۱۴۰۰ نفر جان خود را در حملات شیمیایی از دست دادند. دولت آمریکا تحت فشار قرار گرفت. باراک اوباما، رئیسجمهور آمریکا به حکومت سوریه هشدار داده بود که استفاده از سلاحهای شیمیایی به معنای عبور از "خطر قرمز" است و پیامدهای جدی خواهد داشت. اوباما هشتم شهریور (۳۰ آگوست) گفت که این حملات شیمیایی نمیتواند بدون مجازات بماند.
اسد خود را بیگناه خواند
بشار اسد استفاده از هرگونه سلاح شیمیایی توسط نیروهای حکومتی را تکذیب کرد. حکومت سوریه در مقابل، اپوزیسیون را به تحریف افکار عمومی متهم کرد و مدعی شد که اپوزیسیون میخواهد غربیها را به مداخله نظامی در سوریه تحریک کنند. متحد اسد، روسیه هم در مورد اتهامات وارد شده ابراز تردید کرد. اسد چند هفته پس از گذشت این حملات و افزایش فشارهای بینالمللی، به بازرسان سازمان ملل اجازه داد از حومه دمشق بازدید کنند.
جستجوی شواهد در مناطق جنگی
کارشناسان سازمان ملل چندین بار به مناطقی که هدف حمله قرار گرفته بود سفر کردند. آنها ضمن گفتگو با قربانیان، از مناطق مورد نظر نمونهبرداری کردند. نتیجه: این مناطق هدف حمله شیمیایی با گاز سارین قرار گرفته بود. کارشناسان سازمان ملل اما اجازه نداشتند در مورد اینکه چه کسی مسئول این حمله بوده اظهار نظر کنند. اظهار نظر در این مورد ربطی به مأموریت آنها نداشت. آمریکا اما تردید نداشت که اسد گناهکار است.
اوباما چه میخواهد؟
از آنجا که اسد از "خط قرمز" اوباما رد شده بود او باید وارد عمل میشد. در نخستین روزها پس از حمله شیمیایی واقعأ اینطور به نظر میرسید که تنها زمان حمله نظامی به سوریه مشخص نشده است. اما باراک اوباما به سرعت درک کرد که در کشورش حمایتی از حمله نظامی به سوریه نمیشود. بسیاری از نمایندگان مخالف مداخله نظامی آمریکا در سوریه بودند.
فرصتی برای دیپلماسی
در این میان، متحد اسد، روسیه گزینه دیگری پیش روی رئیسجمهور آمریکا گذاشت. روسیه پیشنهاد کرد که سوریه سلاحهای شیمیایی خود را تحت نظارت بینالمللی قرار دهد و آنها را نابود کند. سوریه با این پیشنهاد موافقت کرد. جان کری، وزیر خارجه آمریکا ۲۳ شهریور (۱۴ دسامبر) اعلام کرد که با سرگئی لاوروف، همتای روس خود به توافق رسیده است.
از شخصیتی منفور تا طرف مذاکره
هواردان اسد از این توافق شادمان شدند. هرچند که رژیم سوریه باید از سلاحهای شیمیایی خود صرفنظر میکرد اما خطر حمله نظامی برطرف شده بود. اسد با قدرت از این بحران خارج شد. رئیسجمهور منفور سوریه تبدیل به طرف مذاکره با غرب شد. این توافق اپوزیسیون سوریه را دلسرد کرد. امید اپوزیسیون به مداخله نظامی غرب در این کشور به یأس تبدیل شد.
اپوزیسیون زیر فشار
نیروهای اپوزیسیون از نظر نظامی هم تحت فشار قرار گرفتهاند. حمدی العونی، کارشناس مسائل سوریه میگوید: «رژیم اسد دوباره کنترل ۸۰ درصد از خاک کشور را در اختیار گرفته است.» شبه نظامیان شیعی حزبالله به نیروهای حکومتی سوریه کمک میکنند. کارشناسان نظامی ایران نیز به نیروهای اسد مشاوره نظامی میدهند.
هر یک علیه دیگری
یک دلیل مهم دیگر در تضعیف اپوزیسیون عدم اتفاق نظر است. گروههای سکولار و میانهرو در رقابت با اسلامگرایان و جهادیها هستند و اپوزیسیون غیر نظامی خارج از کشور در رقابت با نیروهای مسلح داخلی. گروههای اپوزیسیون در سال ۲۰۱۳ میلادی بارها با یکدیگر درگیر شدند. گروههای جهادی مانند جبهه جهادی "النصر" در حال قدرت گرفتن هستند.
زندگی روزمره در جنگ
شیرجه درون استخر. نیروهای ارتش آزاد سوریه از فرصت کوتاهی استفاده میکنند تا تنی به آب بزنند. چنین لحظاتی، مثل اینجا در حلب، به ندرت پیش میآیند. شهر حلب به دو بخش تحت کنترل مخالفان و تحت کنترل نیروهای دولتی تقسیم شده است. هر روز در منطقهای از شهر درگیری رخ میدهد. تهیه مایحتاج روزمره سخت است. مواد خوراکی به شدت گران شدهاند.
بازگشت بیماریهای واگیردار
بهداشت و سلامت هم وضعیت خوبی ندارند. بیمارستانها در بمباران تخریب شدهاند. دارو کمیاب است. در ماه اکتیر سازمان بهداشت جهانی خبر داد که پس از ۱۴ سال، دوباره فلج اطفال در بخشهایی از سوریه شایع شده است. حکومت دمشق در مقابل وعده داد که تمامی کودکان کشور را در مقابل این بیماری واگیردار واکسینه میکند.
فرار از جنگ داخلی
او از جنگ و خشونت خسته است: این جوان سوری از مرز ترکیه فرار کرده است. بسیاری از مردم سوریه، مثل این جوان پناهجو چارهای جز فرار پیش روی خود نمیبینند. به گزارش سازمان ملل متحد حدود سه میلیون سوری به خارج از کشور فرار کردهاند. این پناهجویان اغلب خود را به کشورهای همسایه، شامل ترکیه، لبنان و اردن رساندهاند.
کودکان جنگ و آوارگی
حدود یک میلیون نفر از آوارگان سوری کودک هستند. این کودکان در خانوادههایی از هم پاشیده و اغلب بدون پدر بزرگ میشوند. بعضی باید برای کمک به درآمد خانواده کار کنند. این بچهها همراه مادرانشان در چادر در یک اردوگاه پناهندگان در لبنان زندگی میکنند.
نگاهی مملو از تردید به آینده
سرانجام پس از مدتها انتظار قرار است کنفرانس صلح سوریه ۲۲ ژانویه (دوم بهمن) برگزار شود. اما همه نیروهای اپوزیسیون حاضر به شرکت در این کنفرانس نیستند. رژیم اسد هم کمتر از همه حاضر به همکاری است. کمتر کسی انتظار دارد که در این کنفرانس، راهحلی سریع برای رسیدن به صلح پیدا شود. هر چند که پیروزی نظامی سریع هیچ کدام از طرفین درگیری هم قابل پیشبینی نیست