تاکید دوباره دولت روحانی بر آموزش زبان مادری اقوام
۱۳۹۲ بهمن ۱۶, چهارشنبه
خبرگزاری ایرنا، ایسنا و روزنامه‌های شرق و اعتماد انتشار گزارش و مصاحبه‌های متعدد در ارتباط با آموزش زبان‌های مادری در مدارس کشور را آغاز کردند. بحث آموزش زبان‌های مادری اکنون از روزنامه‌های محلی به رسانه‌های ملی و سراسری کشیده شده است.
مخالفت فرهنگستان زبان و ادب فارسی با آموزش زبان‌های مادری در مدارس کشور نیز در تشدید این مباحث کمک کرد.
برخی از نویسندگان و زبان‌شناسان قومی که به زبان مادری خود هم آثاری منتشر کرده‌اند در گفت‌وگو با دویچه وله تاکید می‌کنند که نظر آنان در سطح رسانه‌های ملی کشور انعکاسی نیافته است.
آنها انتقاد می‌کنند که در بحث‌های رسانه‌ای زبان‌های مادری آنان به "گویش‌های بومی برگرفته از خرده فرهنگ‌ها" تنزل پیدا کرده و گاه نیز به‌گونه‌ای تحقیرآمیز مطرح میشود.
واکنش یونسی به مخالفت فرهنگستان
در واکنش به مخالفت اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی با آموزش زبان‌های مادری در مدارس کشور، علی یونسی دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقلیت‌های قومی و دینی کشور روز ۱۵ بهمن ۱۳۹۲ در مصاحبه با اعتماد گفته است: «تاکنون صدها ملاقات داشتیم با اقلیت‌ها، اقوام، تا ببینیم که مشکلات اصلی چه هست. دولت تحت فشار هست اما تلاش دارد این فضا را تغییر دهد.»
یونسی افزوده است:«دروغ کثیفی است که به اقلیت‌های قومی وارد شده که جدایی طلب هستند.» وی تاکید کرده که «ملی‌گراها و ناسیونالیست‌های سکولاری داریم که نگرانند با احیای اندیشه‌های قومی، هویت ملی ما تضعیف شود. ما بارها گفته‌ایم که دولت در سایه وحدت ملی می‌تواند به اهدافش دست پیدا کند.»
دستیار ویژه روحانی در امور اقلیت‌های قومی و دینی ضمن تائید اجرا نشدن وعده‌های دولت به اقلیت‌ها صریحا ابراز داشته است: «مخالفت‌هایی شد. نگرانی‌هایی وجود داشت و گفتند دولت درصدد نیست که الآن موجب ایجاد برخی نگرانی‌ها شود.» یونسی اما تاکید می‌کند آموزش و پرورش الآن پیشقدم شده تا زبان مادری در مدارس آموزش داده شود. وی به مخالفین هم می‌گوید: «بالاتر از من خود رئیس‌جمهور است و رئیس‌جمهور خودش دستور پی‌گیری مطالبات اقلیت‌ها را داده است. خواسته رییس‌جمهور تامین خواست‌های اقلیت‌ها در کشور است.»
مخالفان آموزش زبان‌های مادری چه کسانی هستند؟
حیدر بیات، روحانی آذری مقیم شهر قم، که به ترکی آذری اشعارش را در سایت "آلما یولو" منتشر می‌کند و با موضوع آموزش زبان‌های مادری آشنایی دارد، در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «ما در کشور با دو دسته از گروه‌های سیاسی و فرهنگی مواجه شدیم. یک دسته کسانی هستند که دنیای مدرن را می‌شناسند و از وضعیت همسایگان از جمله وضعیت عراق، افغانستان و ترکیه خبر دارند که حقوق فرهنگی اقلیت‌ها داده میشود و این مسئله گریزناپدیر است. خود آقای یونسی، ناصر فکوهی از جمله این افراد هستند که فکر می‌کنند دنیا دیگر تغییر کرده و نمی‌شود مثل سابق برخورد کرد.»
آقای بیات می‌افزاید:«گروه دیگر اساتید ادبیات فارسی و ادبا هستند و از جریانات دنیای معاصر خبر ندارند و غرق شده‌اند در کتاب‌ها و آن فضایی که پر از ستایش زبان فارسی و نفی دیگران بوده است و متاسفانه یک عده‌ای از سیاسیون چون حداد عادل هم از پیرمردان فرهنگستان سوء‌استفاده کردند در راستای اهداف سیاسی خودشان و گمان نمی‌کنم از رسانه‌ای شدن این موضوع این اساتید راضی شده باشند.»
حیدر بیات با اشاره به نظراتی که در رسانه‌های کشور منتشر شده، تاکید دارد که در این مباحث "نخبگان غیرفارس و کسانی که به زبان مادری خود می‌اندیشند و هویت‌گرا هستند"، به حاشیه رانده شده و در انزوا قرار گفته‌اند. وی ضمن مثبت دانستن این بحث‌ها تاکید می‌کند فضای مونولوگ کم کم باید شکسته و به دیالوگ تبدیل شود.
"دولت نباید معجزه کند، فقط قانون را اجرا کند"
دکتر حسن هاشمیان که بیش از ۲۲ سال در دانشگاه آزاد تهران و مرکز تدریس کرده و به زبان عربی هم می‌نویسد به دویچه وله می‌گوید:«قومیت‌ها در ایران به قانون اساسی ایران بر این اساس رای داده بودند که اصولی در این قانون اساسی وجود دارد که حقوق آنها را به رسمیت می شناسد.»
هاشمیان همچنین تاکید می‌کند که نگاه دولت به مسئله فرهنگی و زبان‌های مادری امنیتی است. وی در این رابطه به اعدام هاشم شعبانی و هادی راشدی اشاره می‌کند که به‌عنوان دوتن از فعالان فرهنگی اقلیت عرب در ایران موسسه فرهنگی "الحوار" را تاسیس کرده بودند و برای آموزش زبان مادری تلاش می‌کردند.
هاشمیان درباره قصد دولت برای آموزش زبان‌های مادری در مدارس تردید دارد و می‌گوید: «مهم نیست که دولت چه می‌گوید مهم آن است که این دولت چه کار می‌کند. مردم بعد از ۳۵ سال معطل کردن این اصول قانون اساسی، حداقل چیزی که می خواهند اجرای کامل قانون اساسی است. آقای روحانی و یونسی نمی‌خواهد معجزه کنند. آنها باید فقط قانون اساسی را اجرا کنند.»
هاشمیان خاطرنشان می‌کند دولت روحانی به تنهایی قادر به اجرای اصول مربوط به زبان‌های مادری در قانون اساسی کشور نیست. وی دراین باره توضیح می‌دهد: «اجزای مختلف حاکمیت چون قوه قضائیه، پارلمان، ساختار بسیج و سپاه و وزارت اطلاعات هم باید چنین گرایشی داشته باشند. ولی این ارگان‌ها خواستار اجرای اصول قانون اساسی مربوط به زبان‌های مادری نیستند.»
درس عبرت دولت روحانی از تجربه دوران خاتمی
دکترعبدالرحمن دیه‌جی استاد دانشگاه و موسس روزنامه صحرا در استان گلستان که به زبان ترکمنی نیز برخی از آثارش در کشور منتشر شده، از فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتقاد می‌کند: «مشکل این‌ها اصلا زبان و ادبیات فارسی نیست، مشکل در زاویه دید انحصارگرایانه و تمامیت خواه آنها است که نه تنها فرهنگ و زبان را بلکه قدرت و کل نظام و کل ایران را فقط برای خود می‌خواهند و فراموش کرده‌اند که ایران چون قالی‌ای زیبا با رنگ‌ها و نقش‌مایه‌های گوناگون است و این تنوع قومی و سیاسی و فرهنگی است که به آن زیبایی و جذابیت می‌بخشد. فراموش نکنیم که ایران برای تمام ایرانیان است و تمام ایرانیان به یک رنگ و نقش نیستند. با تهدید و فشار نیز این تک‌صدایی و تک‌رنگی ممکن نیست.»
دیه‌جی که اشعار مختومقلی فراقی شاعر مشهور ترکمن را از زبان ترکمنی به فارسی ترجمه کرده، در ادامه تاکید می‌کند: «حقوق‌دانان و علمای جمهوری‌اسلامی حدود سی و اندی سال پیش مواد قانون اساسی را نوشته‌اند و در اصل ۱۵ آن نیز برای اقلیت‌های قومی حق تدریس به زبان مادری را در نظر گرفته‌اند. متاسفانه نه تنها در این سالیان این اصل اجرا نشده، بلکه به متقاضیان اجرای آن نیز مثل مجرمان نگریسته شده است و امروز وقتی رئیس‌جمهوری واقع‌گرا می‌خواهد در جهت تحقق آن گام بردارد، کسانی که حتی پست‌های حساس چون ریاست مجلس را نیز به عهده داشته‌اند، صدایشان علیه قانون اساسی ایران در آمده است. واقعا تعجب آور است آیا این‌ها قانون اساسی انقلاب را قبول دارند؟»
دیه‌جی به دویچه‌وله می‌گوید دولت آقای روحانی با گام‌هایی که برمی‌دارد نشان می‌دهد که دیگر نگاه امنیتی به آموزش زبان‌های مادری در مدارس کشور در حال از بین رفتن است.
وی افزود: «مسیری که حسن روحانی در جهت تحقق خواسته‌های اقوام برداشته امیدوار کننده است. ایشان درک کرده‌اند که وحدت ملی بدون برادری و برابری و احترام متقابل به اعتقادات یکدیگر ایجاد نمی‌شود. امیدواریم که ایشان از تجربه دوره خاتمی عبرت بگیرند و تحت تاثیر فشارها و تهدیدهای قشری‌گران قرار نگیرند و در آینده با برداشتن گام‌های مصمم‌تر شاهد چهره‌هایی از اقوام ایرانی مخصوصا اهل سنت ایران در پست‌های کلیدی دولت وی باشیم.»
نویسندگان وابسته به قومیت‌ها تاکید می‌ورزند که برای آموزش زبان مادری در مدارس کشور هنوز راه درازی در پیش است و این مسئله یک شبه و یک ساله حل نخواهد شد.
آنها همچنین تائید می‌کنند که بحث‌های رسانه‌ای کنونی به روشنگری و حل این "چالش بزرگ در کشور" کمک خواهد کرد.