تاکید دوباره خامنه‌ای بر "مهندسی فرهنگی" و "تحول علوم انسانی"
۱۳۹۳ مهر ۲۷, یکشنبه
حکمی که علی خامنه‌ای در آستانه شروع دوره جدید "شورای عالی انقلاب فرهنگی" در روز شنبه (۲۶ مهر / ۱۸ اکتبر) صادر کرده و در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر رهبر جمهوری اسلامی انتشار یافته، "مهندسی فرهنگی" و "تحول در علوم انسانی" را از اولویت‌های کاری این شورا در دوره جدید خوانده است.
در این حکم آمده است: «مهندسی فرهنگی و موضوع تحول و نوسازی در نظام آموزشی و علمی کشور اعم از آموزش عالی و آموزش و پرورش و نیز تحول در علوم انسانی که در دوره‌های گذشته نیز مورد تأکید بوده است، هنوز به سرانجام مطلوب نرسیده است، به تعویق افتادن این امور خسارت بزرگی متوجه انقلاب اسلامی خواهد کرد، لذا باید این امور جدی‌تر گرفته شده و با یک بازنگری و برنامه‌ریزی جدید طی مدت زمان معقول و ممکن به سرانجام خود برسد.»
موضوع "مهندسی فرهنگی" و "تحول در علوم انسانی" در کنار ۶ موضوع دیگر مطرح شده که به گفته خامنه‌ای برای دوره سه ساله شورا از اولویت برخوردار است. این اولویت‌ها همخوان با هدف تعریف شده شورای عالی انقلاب فرهنگی، نظر به گسترش حمایت از فعالیت‌های فرهنگی طرفداران جمهوری اسلامی دارد.
"تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آنها تا حصول نتیجه کامل"، "برخورد فعال شورا با جبهه‌بندی میان هواداران فرهنگ اسلامی و معارضان آن"، "برداشتن موانع از سر راه فعالیت فرهنگی جوانان مؤمن و انقلابی"، "ارتقاء کمی و کیفی مصرف و تولید محصولات و کالاهای فرهنگی با استفاده از همه ظرفیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و منابع انسانی" از جمله اولویت‌های برشمرده در حکم خامنه‌ای هستند که باید زمینه‌ساز "مهندسی فرهنگی" مورد نظر او باشند.
تاکید بر تحول در علوم انسانی
مقامات جمهوری اسلامی به ویژه پس از اعتراضات گسترده سال ۸۸ به نتایج انتخابات ریاست جمهوری و نبود آزادی‌ها، بحث بازنگری در علوم انسانی را بیش از پیش مطرح کردند. خامنه‌ای در شهریور ماه ۸۸ گفت که آموزش علوم انسانی "منجر به بی‌اعتقادی به تعالیم اسلامی، ترویج شکاکیت و تردید در مبانی دینی و اعتقادی" می‌شود. او همچنین از اینکه نزدیک به ۲ میلیون دانشجو در رشته‌های علوم انسانی تحصیل می‌کنند، ابراز ناخشنودی کرد.
خامنه‌ای همچنین در سال ۸۹ از محتوای علوم انسانی‌ای که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد، ابراز ناراحتی کرد و گفت که این محتوا مخالف حرکت و نظام اسلامی است.
موضوع "بازنگری دروس رشته‌های علوم انسانی" در دستور کار دولت دهم قرار گرفت و "نقشه جامع علمی کشور و تدوین علوم انسانی متناسب با رویکرد انقلاب اسلامی" تصویب و توسط محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور پیشین ابلاغ شد.
در پی آن وظیفه بازنگری سرفصل‌های رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها و هماهنگ کردن آنها با "ارزشهای اسلامی، اهداف بلندمدت و راهبردهای کلان کشور" به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سپرده شد.
اما شیوه بازنگری سرفصل‌های رشته‌های علوم انسانی به زودی با اعتراض دانشگاهیان روبرو شد. از جمله در تیر ماه گذشته ۱۶۰ استاد علوم سیاسی در نامه‌ای خطاب به حسن روحانی نوشتند: «آنچه به نام اصلاح عناوین و سرفصل‌های رشته علوم سیاسی تاکنون انجام شده با کمترین مشارکت و تأیید اعضای هیأت علمی گروه‌های علوم سیاسی و نهادهای مرجع و معتبر علمی حوزه علم سیاست بوده و از آسیب‌ها، تنگناها، نواقص و خلاءهای جدی برخوردار است.»
تحول با مشورت استادان و پژوهشگران
امروز یکشنبه (۲۷ مهر/ ۱۹ اکتبر) حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی که ریاست شورای عالی انقلاب فرهنگی را بر عهده دارد، در پی انتشار حکم خامنه‌ای به مناسبت آغاز کار دوره جدید این شورا، با ارسال نامه‌ای سرگشاده به خامنه‌ای به موضوع تحول در علوم انسانی نیز پرداخته است.
روحانی لازمه تحول مورد درخواست خامنه‌ای را "مشارکت حداکثری نخبگان دانشگاهی و پژوهشگران عرصه عمومی" دانسته است. او که در جریان اعتراض استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها نسبت به مشارکت ندادن آنان در تغییر دروس دانشگاهی رشته‌های علوم انسانی است، بیش از هر چیز بر لزوم جلب مشارکت نخبگان به منظور تصمیم‌گیری برای ایجاد دگرگونی در نظام آموزش کشور، به خصوص در دو حوزه علوم انسانی و اجتماعی، تاکید می‌کند.
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از این نیز بارها وارد بحث درباره "تحول علوم انسانی" شده است. او اردیبهشت ماه گذشته درباره اسلامی کردن علوم انسانی گفت که پایه‌ها و مبانی علم و دانش، اسلامی، مسیحی و یهودی ندارد.
"مهندسی فرهنگی نه با سلب بلکه با ایجاب"
روحانی در بخش دیگری از نامه خود به موضوع "مهندسی فرهنگی" مورد اشاره خامنه‌ای پرداخته است. او به طور تلویحی به لزوم ایجاد فضا برای بهره‌مندی مردم از "محصولات فرهنگی جهانی" اشاره می‌کند و اینکه خود مردم تشخیص می‌دهند چه چیز را برگزینند. در نامه او آمده است: «مردم ما با خودآگاهی نسبت به تاریخ، فرهنگ و تمدن خویش، دلبستگی به ارزشهای اخلاقی، اسلامی، و زمان آگاهی نسبت به تمدن جدید، فعالانه در راه تولیدِ فرهنگیِ بومی و به گزینی در مصرف کالاها و محصولات فرهنگی جهانی گام برمی دارند.»
رئیس جمهور ایران سیاست‌های محدودکننده را نمی‌پذیرد و آن را موجب ایستایی و عدم پیشرفت می‌داند: «در این دیدگاه سیاست‌های فرهنگی مستلزم رویکردی ایجابی برای جوشش و آفرینش و حل مسائل است و نه رویکردی سلبی برای سکون و رکود و ایجاد موانع.»
به جز روحانی، دیگر اعضای کابینه او نیز بر لزوم ایجاد فضای مناسب برای تحصیل و پیشرفت تاکید کرده‌اند. از جمله محمدعلی نجفی، سرپرست وزارت علوم، ۱۶ شهریور خواستار نشاط برای دانشگاه‌ها و توجه به حقوق دانشجویان شد.
روحانی در نامه خود به خامنه‌ای از اقدام خامنه‌ای برای افزودن سه عضو جدید به شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز تشکر کرده است. شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، محمد باقر نوبخت، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری، و احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی، به این شورا راه یافته‌اند.
هدف شورای عالی انقلاب فرهنگی که پس از انقلاب ۱۳۵۷ به فرمان روح‌الله خمینی تاسیس شد، از جمله "گسترش نفود فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی و تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی" اعلام شده است.