انتخابات ریاست جمهوری، "بازی برد، مرد" یا "جاده خاکی" حل معضلات؟
انتخابات یازدهم جمهوری اسلامی می‌تواند به یکی از پرتنش‌ترین حوادث پیش‌رو تبدیل شود. گروهی معتقدند که نیرویی معتدل از میان اصولگرایان بیشترین شانس را دارد. گروهی به ورود محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین ایران امید بسته‌اند و برخی هم پیروزی نامزد دولت را محتمل می‌دانند.
این احتمالات در شرایطی داده می‌شود که تاکنون تنها افراد معدودی نامزدی خود را اعلام کرده‌اند که به جز یک نفر، همه از میان اصولگرایان‌اند.
با این حال سوالات بسیاری هنوز پاسخ روشنی ندارند:
این انتخابات چند قطبی خواهد شد؟ دولت چه شانسی دارد وشرکت اصلاح طلبان چقدر محتمل است؟ اراده آیت‌الله خامنه‌ای وزنه را به سود چه کسی سنگین خواهد کرد؟ و بالاخره کدام نیرو می‌تواند بحران اقتصادی، سیاست خارجی، بحران اجتماعی و فرهنگی را تعدیل کند و این نیرو رویکردش با طیف وسیع مخالفان چه خواهد بود؟
«خاتمی بیشترین آرا را به خود اختصاص می‌دهد»
اختلاف نظر در میان اصلاحطلبان درباره شرکت یا عدم شرکت در انتخابات بسیار است. محمد خاتمی نیز تا به حال نشانه‌ای دال بر تمایل به نامزدی ریاست جمهوری از خود نشان نداده‌است. با این حال برخی معتقدند اصلاحطلبان نباید منتظر برآورده شدن خواست‌های‌شان برای ورود به انتخابات شوند.
علی مطهری، نماینده اصولگرای مجلس و مخالف سرسخت محمود احمدی‌نژاد روز چهارشنبه ۲۳ اسفند در گفتگویی با روزنامه بهار گفت: « من فکر می‌کنم اگر آقای خاتمی کاندیدا شوند بیشترین آرا را به خود اختصاص می‌دهند. پس از آن و با فشار افکار عمومی فضا تغییر خواهد کرد و اصلاحطلبان به همان نتایج مورد نظر خود می‌رسند. هم زندانیان سیاسی آزاد می‌شوند و هم بسیاری از محدودیت‌ها رفع می‌شود. البته آقای خاتمی امروز پخته‌تر از خاتمی دوره اصلاحات است و قطعا تحت‌تاثیر تندروها قرار نخواهد گرفت.»
علی مطهری از خاتمی خواست که حتی با وجود امکان رد صلاحیت‌اش، پا در سنگلاخ انتخابات بگذارد: «آقای خاتمی هم باید از آبروی خود مایه بگذارند. ایشان نباید صرفا در جاده هموار گام بردارند. باید در جاده خاکی هم حرکت کنند. بنده معتقدم اگر ایشان وارد صحنه شوند بسیار مفیدتر خواهد بود تا اینکه منتظر تغییر شرایط باشند. چشم‌انداز کشور نشان می‌دهد که در حالت عادی قرار نیست تغییر در سیاست‌های موجود در قبال اصلاحطلبان به وجود بیاید. بنده هم معتقدم برخوردهای خشن و سخت‌گیری‌هایی شد که لزومی نداشت. فکر می‌کنم اگر فردی مانند آقایان هاشمی، ناطق‌نوری و خاتمی وارد شوند شرایط تغییر خواهد کرد.»
هم‌زمان با او هاشمی رفسنجانی هم از کمک به انتخابات گفت: «اگر شرایط حضور همه سلایق، شخصیت‌ها و دوستداران و وفادارن به نظام اسلامی فراهم شود، شخصیت‌های خوشفکر، باتجربه و دارای پایگاه اجتماعی خوب برای حضور در صحنه وجود دارند و من هم تا حد توان به تحقق این امر کمک خواهم کرد.»
در مجموع در میان طیفی که معتقد به شرکت در انتخابات هستند این نظر حاکم است که عدم حضور چهرههای شاخص اصلاح‌طلب و انفعال آنها، دقیقا خواست آیت‌الله خامنه‌ای و نیروهایی است که جنبش مخالفان در سال ۸۸ را سرکوب کردند.
تاکنون تنها مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب مردم‌سالاری نامزد شرکت در انتخابات دور یازدهم ریاست جمهوری ایران شده است. البته او اعلام کرده که در صورت ورود خاتمی، از صحنه بیرون خواهد رفت.
«دولتی‌ها برنده می‌شوند»
بسیاری بر این باورند که نامزد مورد نظر محمود احمدی‌نژاد یعنی اسفندیار رحیم‌مشایی ممکن نیست از صافی شورای نگهبان عبور کند و رد صلاحیت خواهد شد. با این حال به باور برخی ناظران شانس دولت نه تنها کم نیست، بلکه امکان پیروزی این جناح در انتخابات هم وجود دارد!
عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی، اخیرا در گفتگویی با روزنامه اعتماد به ارزیابی وضعیت اصلاحطلبان، اصولگریان و جناج دولت پرداخته است. او معتقد است اگر اصلاحطلبان بتوانند در انتخابات نقش ایفا کنند، آنگاه انتخابات سه قطبی می‌شود و «آنها می‌توانند برخی از اهداف دولت را خنثی کنند.» ولی اگر اصلاحطلبان را تحمل نکنند، «در این صورت اگر نیروهای دولتی بتوانند نامزدی جدی بیاورند و حضور سیاسی جدی داشته باشند در غیاب اصلاحطلبان انتخابات تا حدودی یک‌قطبی می‌شود و دولتی‌ها برنده می‌شوند.»
به نظر او «دولت هیچ چاره‌‌ای ندارد جز اینکه با تمام توانش وارد انتخابات شود، به این دلیل که وضع مملکت را به جایی رسانده‌اند که اگر دوره بعدی دولتی مخالف آنها سر کار بیاید تمام مسئوولیت وضعیت فعلی را به طور عادی متوجه دولت کنونی خواهند کرد. بنابراین این دولت چاره‌‌ای ندارد جز اینکه تمام توان و ابزارهای سیاسی و اقتصادیش را به کار گیرد و اجازه ندهد کسانی که منتقد جدی آن هستند روی کار بیایند.»
ائتلاف‌های اصولگرایان
دسته‌بندی اصولگرایان برای شرکت در انتخابات پیش رو هنوز شکل قطعی به خود نگرفته است. مصطفی پورمحمدی، معاون سیاسی جامعه روحانیت مبارز روز ۲۳ اسفند گفت که «جامعه روحانیت به نظر جامع انتخاباتی رسیده و ائتلاف جامعی را برای اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری نهایی کرده است» اما اطلاعات بیشتر در این‌باره را به آینده موکول کرد.
اوایل دی‌ماه ائتلاف ۱+۲ اعلام موجودیت کرد که اعضای آن علی‌اکبر ولایتی، غلامعلی حداد عادل، مشاوران رهبر جمهوری اسلامی و محمدباقر قالیباف، شهردار تهران هستند. اما چیزی نگذشت موج انتقاد طیف‌های مختلف اصولگرایان به این ائتلاف شروع شد و برخی احتمال جدایی محمدباقر قالیباف از آن را دادند.
نامزدهای انتخابات
تا به حال چهرههای معدودی از میان اصولگرایان نامزدی خود را برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو اعلام کرده‌اند. منوچهر متکی، وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی نیز روز ۸ اسفند نامزدی خود برای انتخابات ریاست جمهوری آینده را رسما اعلام کرد. پس از او خبر نامزدی محسن رضایی در نیمه اسفند منتشر شد.
روز چهارشنبه ۲۳ اسفند، محمدرضا باهنر، نماینده جناح اصولگرای مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رسما اعلام کرد که نامزد انتخابات ریاست جمهوری می‌شود.
هم‌زمان، گفته شد که حسن روحانی، عضو مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام در اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت ماه برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آینده اعلام نامزدی خواهد کرد. چهره‌ای که اگرچه اصلاح‌طلب به شمار نمی‌رود، اما حداقل میانه‌رو است.
علیرضا نامور حقیقی، تحلیلگر مسایل سیاسی ایران در گفتگو با دویچه‌وله شانس هریک از جناح‌‌ها را ارزیابی کرده است. او معتقد است انتخابات برای دولت «بازی برد، مرد» است، ولی پیروزی به احتمال قوی با چهره‌ای معتدل و میانه‌رو از میان اصولگرایان خواهد بود. چنین رئیس جمهوری می‌تواند بحران هسته‌ای و سیاست خارجی ایران را مدیریت کند، اقتصاد را سروسامان دهد و سرمایه‌گذاری خارجی را جذب نماید. به عقیده او این‌ها اگرچه پاسخی به همه خواست‌های جامعه نیست، اما بهبودی قابل توجه است، نسبت به شرایط امروز.