امید ترکیه برای تجارت ۱۰۰ میلیارد دلاری با ایران
۱۳۹۲ مهر ۲۲, دوشنبه
ایران و ترکیه از "پایان دوران سرد مناسبات و آغاز مرحله جدیدی" صحبت می‌کنند و مقامات دو کشور اکنون لحن آشتی‌جویانه‌ای دارند. بویژه پس از "شکستن تابوی گفتگوی آمریکا و ایران" مقام‌های ترکیه از احتمال رشد تبادلات تجاری تا ۱۰۰ میلیارد دلار با ایران خبر دادند.
احمد داووداوغلو در مصاحبه با شبکه خبر "سی ان ان ترک" اظهارداشت، باز شدن بازار ایران بر روی جامعه بین‌الملل، امکانات فوق‌العاده‌ای برای ترکیه به عنوان همسایه ایران فراهم خواهد آورد و ترکیه از امکانات عالی برای رفع نیازهای بازار ایران برخورداراست.
عبدالله گل، رئیس جمهور ترکیه هم از شروع مذاکره میان ایران و آمریکا استقبال کرد. روزنامه‌های ترکیه اکنون می‌نویسند تجار و شرکت‌های این کشور اکنون در انتظار حضور بیشتر در بازار ایران هستند.
ترکیه گران‌ترین گاز را از ایران می‌خرد
اما کارشناسان از مشکلات حل نشده سیاسی و اقتصادی ترکیه و ایران هم صحبت می‌کنند. دراین رابطه آنها به موضوع "قرارداد گازی ایران و ترکیه" اشاره می‌کنند که یکی از مهم‌ترین اختلافات میان دو کشوراست و پرونده آن در "دادگاه بین‌المللی لاهه" مورد بررسی است.
علی باباجان ، معاون اردوغان ۲۰ مهر ۱۳۹۲ خبرداد که کشورش دیگر معاملات تهاتری یعنی "طلا به جای گاز" را انجام نخواهد داد. وی گفته است ترکیه مجبور است به دلیل تحریم‌ها به این کارپایان دهد.
ترکیه سالانه ۱۰ ميليارد مترمکعب گاز از ايران می‌خرد. هردو کشور تا به حال موفق شدند تحریم‌ها را با معاملات تهاتری دور بزنند. رسانه‌های ترکیه می‌نویسند که ترکیه گران‌ترین گاز وارداتی را از ایران می‌خرد و به شدت ناراضی است.
افزایش ۱۰ برابری مبادلات تجاری
به رغم تشدید اختلافات سیاسی میان دو کشور، مبادلات تجاری در سال‌های اخیر رشد داشته است. در ده سال گذشته و پس از روی کارآمدن حزب "عدالت و توسعه"، مبادلات تجاری ایران و ترکیه از ۲ ملیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در سال، به میزان ۲۵ میلیارد دلار یعنی تا ۱۰ برابر ارتقا یافته است.
به عقیده‌ی پرفسور محمت سیف‌الدین ارول، رئیس "مرکز استراتژیک اویروآسیا" (آسام) در ترکیه، ادعای داوود اوغلو مبنی بر تبادلات ۱۰۰ میلیارد دلاری با ایران، با اجرای قراردادهای استراتژیک که تابحال بدون اجرا مانده‌اند، می‌تواند عملی شود. وی تاکید می‌کند: «ایران قادراست انرژی کشورهای آسیای میانه و دریای خزر را به ترکیه انتقال دهد و به کشور ترانزیت گاز تبدیل شود اما برای اجرای چنین پروژه‌ای آمریکا باید موافقت کند.»
به نظر ارول ترکیه پلی بین ایران و غرب بوده و در مذاکرات آنها نقش میانجی را بر عهده گرفته است و اکنون عادی سازی مناسبات ایران و آمریکا به نفع ترکیه خواهد بود.
"سخنان داوود اوغلو فقط آرزوست"
دکتر والتر پوش (Walter Posch)، یکی از ایران‌شناسان و ترک‌شناسان "بنیاد علم و سیاست" (Stiftung Wissenschaft und Politik) در برلین آلمان نظری مخالف این کارشناس ترک دارد. وی به دویچه وله می‌گوید، مذاکره ایران و آمریکا به نفع ترکیه نیست.
وی تاکید می‌کند: «ایران و ترکیه رقیب هم هستند و اختلافات استراتژیکی با هم دارند و سخنان داوود اوغلو هم بیشتر آرمان‌گرایانه است. سیاست خارجی ترکیه برای "رساندن تنش با همسایگان به صفر" هم عملا به شکست انجامیده است.»
این کارشناس بنیاد علم و سیاست همچنین خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر هم چیزی میان ایران و آمریکا عوض نشده است. این فقط یک گفتگوی تلفنی بوده و در امور استراتژیک چیزی تغییر نیافته است.»
والتر پوش نتیجه می‌گیرد که گرچه ترکیه پتانسل عظیمی برای تامین نیازهای بازار ایران دارد اما پیش‌بینی داوود اوغلو عملی نیست. وی می‌افزاید: «اگر واقعا تحریم‌ها علیه ایران کاهش یابد فقط ترکیه وارد بازار ایران نخواهد شد. فرانسه، آلمان، ایتالیا و انگلیس هم برای حضور در بازار ایران رقابت خواهند کرد و ایرانیان فرصت انتخاب خواهند داشت.»
سود و زیان ترکیه از نزدیکی ایران و آمریکا
به عقیده عارف کسگین کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه عادی سازی روابط ایران و غرب دو سویه است و نتایج و پیامدهای مثبت و منفی برای ترکیه دارد.
وی در این رابطه نخست به پیامدهای منفی آن اشاره می‌کند: «ازاهمیت استراتژیک ترکیه کاسته خواهد شد و ایران می‌تواند بسیاری از نگرانی‌های غرب را رفع کند و بهتر از ترکیه عمل کند، چون خود این مشکلات را ایجاد کرده است. از سوی دیگر تحولات منطقه‌‌ای هم آنگونه که ترکیه انتظار دارد، پیش نخواهد رفت. عادی شدن روابط ایران و غرب در خصوص سوریه هم به ضرر ترکیه است.»
این کارشناس در ادامه به نکات مثبت عادی سازی مناسبات ایران با غرب هم اشاره می‌کند و تاکید دارد که این مسئله سبب تحرک اقتصادی منطقه می شود و به کاهش تنش‌های موجود از جمله کاهش درگیری شیعه و سنی خواهد انجامید.
ترکیه در انتظار تغییر رفتار ایران
کسگین کارشناس مقیم آنکارا به دویچه وله می‌گوید: «مشکلات ایران و ترکیه حاصل روابط بد ایران با دنیای خارج است و اگر این مسئله عادی شود حجم تبادلات تجاری ایران و ترکیه رشد خواهد کرد.
شرکت‌های غربی کم کم دارند وارد بازار ایران می‌شوند و ترکیه می‌خواهد شرایط تجاری خود با ایران را تغییر دهد. مسئولین ترکیه از ایران به دلیل موضوع سوریه و عراق ناخرسندند و در انتظار تغییر رفتار ایران هستند و منتظرند که ایران گام‌های مثبتی در این راه بردارد.»
امید ترکیه به دولت روحانی
داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه می‌گوید تلاش‌های قبلی کشورش برای کاهش تنش با ایران در دوره احمدی‌نژاد نتیجه‌ای نداده است. او در این رابطه همچنین خاطرنشان می‌کند: «اما دولت جدید ایران، با تفکرات نوین در حل بحران سوریه، دید مثبت دارد و آماده شنیدن گفتمان نوین در این زمینه است و اراده همکاری در حل بحران سوریه را نشان داده است. ترکیه به هیچ وجه نه تنها از نزدیکی ایران و آمریکا ناخشنود نخواهد بود، بلکه مشوق این نزدیکی است و از آن بشدت استقبال می‌کند.»
کارشناسان مقیم ترکیه هم که با دویچه وله صحبت کردند تائید می‌کنند تابحال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، زیان اقتصادی شدیدی به ترکیه وارد ساخته است. آنها به این نیز اشاره کردند که مذاکرات ایران با غرب باید فراتر از "یک معامله هسته‌ای" باشد و ایران به عنوان یک "بازیگر مهم و مسئول" نقش سازنده‌ای در تامین ثبات و امنیت منطقه بازی کند.