Φθηνή εργασία ως αντίδοτο στην ευρωκρίση;

Εργασία ορισμένου χρόνου, εποχιακή ή μερική απασχόληση. Μοντέλα «φθηνής», ευέλικτης εργασίας που στο παρελθόν εφαρμόζονταν κυρίως στον πρωτογενή τομέα παραγωγής. Στη γεωργία οι ανάγκες της σποράς ή της συγκομιδής απαιτούσαν περισσότερα εργατικά χέρια σε συγκεκριμένες μόνο εποχές του χρόνου. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και αντίστοιχες πρακτικές φαίνεται πως προτιμούν να εφαρμόζουν ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, τόσο στον τομέα της μεταποίησης όσο και στον τομέα του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών.

Ο Γιοχάνες Γιάκομπ, ειδικός σε θέματα εργασιακής πολιτικής της Ομοσπονδίας Γερμανικών Συνδικάτων (DGB) θεωρεί ότι «επί της αρχής η προσωρινή απασχόληση δεν αποτελεί πρόβλημα» μιας και όντως σε πολλούς κλάδους οι ανάγκες για επιπλέον προσωπικό συσσωρεύονται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Τα ερμηνευτικά προβλήματα και οι εννοιολογικές παρεξηγήσεις της πρόσκαιρης απασχόλησης αρχίζουν όταν το καθεστώς προσωρινής ή μερικής απασχόλησης καταλήγει να αποτελεί μόνιμη εργοδοτική πρακτική. Για πολλούς εργοδότες, επισημαίνει ο Γιάκομπ, η πρόσληψη εποχιακών ή προσωρινών εργατών αποτελεί μία οικονομική πρακτική στη βάση της -με αγγλοσαξονική ορολογία- αρχής«hire-and-fire».

Xάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών

Η νέα αυτή εργασιακή κατάσταση διαμορφώνεται εν πολλοίς εξαιτίας του διευρυνόμενου οικονομικού χάσματος μεταξύ κεντρικής και βόρειας Ευρώπης από τη μια πλευρά και νότιας και ανατολικής από την άλλη. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις για τις αμφιλεγόμενες εργασιακές πρακτικές της εταιρείας διαδικτυακών υπηρεσιών Amazon φέρνουν στην επιφάνεια λίγο-πολύ γνωστές πτυχές της σκοτεινής πλευράς των εργασιακών σχέσεων στην Ευρώπη. Η πλειοψηφία των εργαζομένων με συμβόλαια περιορισμένης χρονικής εμβέλειας είναι κυρίως αλλοδαποί, όχι μόνο από χώρες εκτός ΕΕ αλλά πλέον και από τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου που πλήττονται από την οικονομική κρίση αλλά και τις ευρωπαϊκές χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ.

Ο Βέρνερ Άιχορστ από το Ινστιτούτο Μελετών για το Μέλλον της Εργασίας με έδρα τη Βόννη θεωρεί πως η ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει την εμφάνιση των νέων, ευέλικτων μορφών εργασίας στη Γερμανία. Η προσφορά αντίστοιχων θέσεων είναι μεγαλύτερη σε σχέση με μόνιμες θέσεις, ενώ και η ζήτηση ανταποκρίνεται σε αυτές. Οι θέσεις μερικής ή προσωρινής απασχόλησης προσελκύουν κυρίως νέους ή ανειδίκευτους εργαζόμενους, ως επί το πλείστον ξένους, που δεν κατέχουν τη γλώσσα.

Ομιχλώδη στοιχεία και κοινωνικές προκλήσεις

Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Γερμανικών Συνδικάτων, οι αριθμοί που σχετίζονται με τους απασχολούμενους υπό αυτό το καθεστώς δεν είναι εύκολα επαληθεύσιμοι. Η μαύρη εργασία είναι σύνηθες φαινόμενο και στη Γερμανία. Υπολογίζεται πάντως πως περίπου 900.000 εργαζόμενοι που προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ απασχολούνται προσωρινά, ενώ τα στοιχεία για τους κοινοτικούς εργαζόμενους είναι συγκεχυμένα. Ο Γιοχάνες Γιάκομπ πιστεύει πως η καλύτερη εκπροσώπηση των ξένων εργαζομένων που δουλεύουν σε καθεστώς προσωρινής, εποχιακής ή μερικής απασχόλησης στα εργατικά συνδικάτα θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις. Βέβαια το γεγονός ότι τα συμβόλαιά τους δεν ξεπερνούν συνήθως τους τρεις μήνες καθώς και το γεγονός ότι οι περισσότεροι δεν μιλούν γερμανικά, δυσχεραίνει τη λήψη πρωτοβουλιών. Τέλος, και η ίδια η δομή και λειτουργία των περισσότερων γερμανικών συνδικάτων είναι δύσκαμπτη, παρακωλύοντας έτσι τις όποιες παρεμβάσεις.

Σε αυτό το περίπλοκο εργασιακό περιβάλλον, οι αλλαγές στον τομέα των αμφιλεγόμενων ευέλικτων μορφών εργασίας δεν μπορούν να έρθουν από την μία μέρα στην άλλη. Απαιτείται συνέργεια όλων, συνδικάτων, εργαζομένων, πολιτείας αλλά και κοινωνίας για να αλλάξει η κατάσταση προς όφελος των εργαζομένων. Αλλά ευθύνη, τέλος, φέρουν και οι ίδιοι οι καταναλωτές, οι οποίοι, σύμφωνα με τον Γ. Γιάκομπ θα πρέπει να είναι υποψιασμένοι απέναντι σε τρανταχτές περιπτώσεις, «μποϋκοτάροντας» ει δυνατόν ο καθένας με τον τρόπο του την εργασιακή εκμετάλλευση που ενδέχεται να κρύβεται πίσω από ένα πολύ φθηνό προϊόν ή παρεχόμενη υπηρεσία.

Dirk Kaufmann / Δήμητρα Κυρανούδη

Yπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης