Η Ουλρίκε Χέρμαν περιγράφει τις αντιφάσεις του καπιταλισμού

Η χρήση και μόνο του όρου «καπιταλισμός» θεωρείται πολλές φορές ιδεολογικά φορτισμένη. Η Ουλρίκε Χέρμαν δεν τον χρησιμοποιεί έτσι. Είναι αρθρογράφος στην αριστερών καταβολών εφημερίδα Tageszeitung του Βερολίνου, αλλά διαθέτει και σπουδές οικονομικών, φιλοσοφίας και τραπεζικής. Μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία, υποστηρίζει ότι για την ίδια η έξοδος από το καπιταλιστικό σύστημα θα ήταν επιθυμητή, αλλά δεν είναι εφικτή, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που η μαρξιστική θεωρία είχε προβλέψει το τέλος του συστήματος.

«Ο Μαρξ πίστευε ότι ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει όταν έρθει αντιμετώπος με τις δημοσιονομικές και οικονομικές κρίσεις του. Αυτό είναι λάθος» λέει η Ουλρίκε Χέρμαν. «Μετά από τόσα χρόνια καπιταλισμού γνωρίζουμε ότι το καπιταλιστικό σύστημα επιβιώνει από κάθε κρίση. Το τέλος του καπιταλισμού θα έρθει τελικά με διαφορετικό τρόπο: θα έρθει όταν εξαντληθούν οι φυσικοί πόροι και φθαρεί το περιβάλλον».

Κι όμως, μία πρόχειρη αναζήτηση στο Amazon μας φέρνει μπροστά σε δέκα διαφορετικά βιβλία για το «τέλος του καπιταλισμού», πιθανώς ευπώλητα σε εποχές κρίσης. Για τη γερμανίδα δημοσιογράφο η κρίση έχει συγκεκριμένα αίτια και κυρίως την έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου και την υπερπροσφορά χρήματος, το οποίο αποσυνδέεται από την πραγματική οικονομία και την παραγωγική διαδικασία: «Από το 1980 έχει δημιουργηθεί μία σούπερ-φούσκα, όπως λέει και ο Σόρος, γιατί έχουν δοθεί πολλά δάνεια και έχουν συσσωρευθεί πολλά χρέη με στόχο την κερδοσκοπία σε μετοχές, ακίνητα και πρώτες ύλες. Αυτή η φούσκα έχει μεγαλώσει τόσο πολύ, που δεν μπορεί να μεγαλώσει άλλο. Αυτό προκαλεί κινδύνους για επενδυτικά προϊόντα των τραπεζών και των ασφαλιστικών ομίλων».

Τα «καλά» της παγκοσμιοποίησης

Εντείνονται οι αντιφάσεις του οικονομικού συστήματος από την επέλαση της παγκοσμιοποίησης; Μα όχι, υποστηρίζει η Ουλρίκε Χέρμαν, το αντίθετο συμβαίνει: «Η παγκοσμιοποίηση και ο καπιταλισμός δεν είναι έννοιες αντίθετες, η παγκοσμιοποίηση ήταν πάντοτε προϋπόθεση του καπιταλισμού. Για παράδειγμα ήδη πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο η Βρετανοί είχαν επενδύσει το ¼ του διαθέσιμου εισοδήματός τους στο εξωτερικό. Ασφαλώς, η ιδέα ότι μπορεί να γίνει κατάτμηση της παραγωγής σε διαφορετικές χώρες άρχισε να υλοποιείται μόλις στη δεκαετία του ˊ70, αλλά πιστεύω ότι αυτό δεν ήταν κάτι ποιοτικά διαφορετικό, ήταν απλώς η μετεξέλιξη της παγκοσμιοποίησης που είχαμε γνωρίσει προηγουμένως».

Διαχρονικός είναι και ο «φόβος της παγκοσμιοποίησης», υποστηρίζει η γερμανίδα δημοσιογράφος και ανατρέχει, προς επιβεβαίωση του ισχυρισμού, στο μακρινό 1776 και στο κλασσικό έργο του Άνταμ Σμιθ «Έρευνα για τη φύση και τις αιτίες του πλούτου των εθνών». Ο Σκότος οικονομολόγος διακωμωδούσε τους φόβους της Αγγλίας ότι, εάν η βιομηχανοποίηση περάσει τη Μάγχη και διαδοθεί στη Γαλλία, τότε η βρετανική ευημερία θα χαθεί, ωσάν να «μετακομίζει» και αυτή στη Γαλλία μαζί με την τεχνογνωσία της βιομηχανικής επανάστασης. Στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο, καθώς δύο γειτονικές χώρες που ευημερούν, μπορούν να αναπτύξουν με καλύτερους όρους τις εκατέρωθεν εμπορικές σχέσεις, λέει η Ουλρίκε Χέρμαν στη γερμανική ραδιοφωνία. Υποστηρίζει μάλιστα ότι η προσέγγιση αυτή επιβεβαιώθηκε και στις σχέσεις της Γερμανίας με τη γειτονική Πολωνία μετά την πτώση του Τείχους: «Η Γερμανία έγινε ακόμη πιο πλούσια, καθώς οι Πολωνοί γίνονταν πιο πλούσιοι. Εισάγουμε πολλά από την Πολωνία και εξάγουμε ακόμα περισσότερα», επισημαίνει.

Λύση η μείωση της κατανάλωσης;

Μήπως όμως η μείωση της κατανάλωσης θα ήταν μία λύση για τις παρενέργειες του καπιταλιστικού συστήματος; Λιγότερη εργασία, άρα και λιγότερη κατανάλωση, άρα λιγότερη παραγωγή; «Αυτό θεωρητικά γίνεται, αλλά το πρόβλημα είναι ότι αν το κάνουμε θα έχουμε στην Ευρώπη μία κρίση βαριά και χαοτική κρίση, όπως στην Ελλάδα. Ο κόσμος νομίζει ότι απλώς υπάρχει ένα εθνικό εισόδημα και αρκεί να το μοιράσουμε, σαν να ήταν πάντοτε σταθερό. Δεν είναι όμως. Η παραγωγή εισοδήματος είναι μία διαρκής διαδικασία, η οποία αν διακοπεί, τότε δεν θα έχουμε τίποτα να μοιράσουμε, θα έχουμε απλώς κρίση».

Matthias Greffrath / Γιάννης Παπαδημητρίου