Το Ευρωσύνταγμα: ένας φιλόδοξος στόχος που κατέληξε να γίνει πρόβλημα

Το Ευρωσύνταγμα εθεωρείτο κατ’ αρχήν το α και το ω, ο ουσιαστικός μοχλός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δεν ήταν λοιπόν δυνατόν να συνταχθεί από κοινοτικούς υπαλλήλους, όπως οποιαδήποτε συνθήκη ή οδηγία της ΕΕ, ούτε να γίνει αντικείμενο εν κρυπτώ διαπραγματεύσεων κυβερνητικών παραγόντων. Γι’ αυτό συνεστήθη η ‘συντακτική συνέλευση’ που αποτελείτο από εκπροσώπους των διαφόρων κυβερνήσεων, της Κομισιόν, της Ευρωβουλής, αλλά και των εθνικών κοινοβουλίων. Το καλοκαίρι του 2004 μετά από ενάμισι χρόνο περίπου συζητήσεων και αναλύσεων ο πρόεδρος της συντακτικής συνέλευσης και πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν έκρινε ότι «πρόκειται για ένα καλό κείμενο τόσο για την Ευρώπη, όσο και για τους Ευρωπαίους».

Λίγους μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 2004, το κείμενο της συντακτικής συνέλευσης ψηφίζεται στη Ρώμη μετά όμως από επώδυνες συζητήσεις και ορισμένες αλλαγές. Ο τότε Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ διαμήνυσε ότι πρέπει οι Ευρωπαίοι να χαίρονται για την ψήφισή του: «νομίζω ότι παρ’ όλα όσα ειπώθηκαν, είναι δικαιολογημένη η χαρά μας.»

Εφ’ όσον όμως επρόκειτο για ευρωσύνταγμα έπρεπε να έχει και ισχυρότερη νομιμοποιητική βάση. Έτσι πολλοί αρχηγοί κρατών και κοινοβούλια αποφάσισαν να εγκριθεί το ευρωσύνταγμα από το λαούς τους με δημοψήφισμα. Ουδείς ασφαλώς θα το είχε τολμήσει, εάν ήξερε, τι επρόκειτο να επακολουθήσει. Την άνοιξη του 2005 ο Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ βιώνει το προσωπικό του Βατερλό, διότι στο δημοψήφισμα για το ευρωσύνταγμα οι κατά τα άλλα ευρωπαϊστές Γάλλοι, λένε ‘όχι’. Λίγο αργότερα έρχεται και το ‘όχι’ των Ολλανδών, ενώ ο Τόνι Μπλερ αναβάλει επ’ αόριστον το δημοψήφισμα στη χώρα του για να αποφύγει παρόμοιες εξελίξεις.

Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και θιασώτης της ευρωπαϊκής ιδέας Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε υπογραμμίσει τότε: «η ευρωπαϊκή αμετροέπεια, κατέστρεψε όλα, όσα θεωρούν εθνικά οι πολίτες στις χώρες-μέλη της ΕΕ. Με τις απρόσεκτες εκφράσεις προκαλέσαμε αυτό ακριβώς το εθνικό φρόνημα».

Ως γνωστόν η Κομισιόν και οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αποφάσισαν μετά τα δύο απανωτα όχι ‘ένα δημιουργικό διάλειμμα’, όσον αφορά στη διαδικασία έγκρισης του ευρωσυντάγματος, στη διάρκεια του οποίου ουδείς ανέφερε τη λέξη ευρωσύνταγμα. Ενάμισι χρόνο μετά από αυτό το διάλειμμα έρχεται η κα Μέρκελ με στόχο να επαναφέρει στην ημερήσια διάταξη το θέμα των θεσμικών αλλαγών της ΕΕ. Η κα Μέρκελ επιδιώκει να σώσει την ουσία του παλαιού συντάγματος απαλλάσσοντάς το όμως από το βαρύ περιτύλιγμά του: σύμβολα, σημαία, εθνικό ύμνο. Σήμερα αρχίζει η τελική πράξη για την τύχη του πάλαι ποτέ ευρωσύνταγμα.