Τέχνη και χρήμα

«Ο ευτυχισμένος Χανς – Τέχνη και χρήμα» είναι ο τίτλος της έκθεσης που παρουσιάζει το μουσείο Lehmbruck στο Ντούισμπουργκ μέχρι τις 22 Ιουνίου. Στο παραμυθάκι των αδελφών Γκριμ, από όπου είναι εμπνευσμένος και ο τίτλος της έκθεσης, ο μικρός Χανς παίρνει ένα κομμάτι χρυσό ως ανταμοιβή για τα χρόνια της μαθητείας του. Μετά όμως από μια σειρά κακοτυχιών ο Χανς θα χάσει τον πολύτιμο χρυσό. Στο τέλος όμως νιώθει τόσο ευτυχισμένος που απελευθερώθηκε από αυτό το βάρος όσο ποτέ μέχρι τότε στη ζωή του.

Το χρήμα στην τέχνη και η επιρροή που ασκεί σε αυτή, ήταν ένα από τα θέματα που απασχόλησε ιδιαίτερα τους καλλιτέχνες στον 20 αιώνα. Το πρωτοποριακό κίνημα των Fluxus στη δεκαετία του 1960 ήταν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Μια από τις πρωταγωνίστριες του κινήματος ήταν η 85χρονη Τακάκο Σαΐτο. Στην έκθεση στο μουσείο Lembruck έχει στήσει ένα περίπτερο όπου πουλάει μικροαντικείμενα και μαζί με τους επισκέπτες φτιάχνει μικρά έργα τέχνης που πουλιούνται το πολύ για πέντε ευρώ. Μια τέχνη με ευτελή υλικά που αποδομεί και σαρκάζει το σύστημα πώλησης της τέχνης. Υπάρχει εντούτοις μια μεγάλη αντίφαση. Οι άνθρωποι που πολιτικοϊδεολογικά αντιτάχθηκαν στο κεφάλαιο και στην ξέφρενη εμπορευματοποίηση της τέχνης ανήκουν σήμερα στους πιο ακριβούς καλλιτέχνες του κόσμου. Επ’ αυτού μιλάει στην Deutsche Welle, η διευθύντρια του μουσείου Σέκε Ντίνκλα:

«Αυτό ακριβώς είναι το πολύ ενδιαφέρον. Έτσι ακριβώς έχουν τα πράγματα. Από αυτό τον βρόγχο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Ο Μπόις ήταν ο μεγαλύτερος επικριτής του καπιταλιστικού συστήματος λόγω πολιτικών πεποιθήσεων και απέκτησε μεγάλη επιρροή στην τέχνη με την τοποθέτησή του ότι κάθε άνθρωπος είναι καλλιτέχνης και αυτό που είναι σημαντικό είναι να ενισχύσεις τη δημιουργικότητα μέσα σε μια κοινωνία.Το 1979 ο Μπόις ήταν ο πιο ακριβός καλλιτέχνης από τους πρώτους εκατό που παρουσίασε το περιοδικό Capital. Tι κάνει αυτό το καπιταλιστικό σύστημα με εμάς όλους; Ενσωματώνει αμέσως όλες τις επικριτικές φωνές».

Με πολύ χιούμορ και σαφήνεια οι καλλιτέχνες αναδεικνύουν τις ακατανόητες εν πολλοίς αντιφάσεις. Για παράδειγμα η σλοβένικη ομάδα καλλιτεχνών IRWIN φωτογραφίζεται με τη διάσημη Σερβίδα καλλιτέχνη Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Αναπαράγονται τρεις ακριβώς ίδιες φωτογραφίες, ίδιων διαστάσεων. Τη μία υπογράφει η Αμπράμοβιτς και τις άλλες η ομάδα IRWIN. Η πρώτη πωλείται για 16.000 μάρκα και οι άλλες για 1.000! Ο Ρομπέρ Φιγιού μας θυμίζει πως το παχουλό ροζ γουρουνάκι-κουμπαράς πρέπει να «θυσιάσει» τη ζωή του για να πάρουμε τα λεφτά. Η Αντρέα Φρέιζερ, χρησιμοποιώντας σε μια ταινία τη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι γκαλερίστες, προσπαθεί να μας πείσει γιατί από μια σειρά ίδιων μαύρων πινάκων ένας ξεχωρίζει και είναι τόσο διαφορετικός που αξίζει να τον αγοράσουμε!

Η τέχνη ως σύμβολο κοινωνικής ισχύος

Στην έκθεση συμμετέχει και ο Στέφανος Τσιβόπουλος - ο οποίος ζει στο Άμστερνταμ και στη Νέα Υόρκη - με την τριλογία History Zero. Μια κινηματογραφική καταγραφή τριών ιστοριών: ενός μαύρου μετανάστη που μαζεύει μέταλλα με ένα καροτσάκι του σουπερμάρκετ στο κέντρο της Αθήνας, ενός καλλιτέχνη που αναζητά έμπνευση στους δρόμους της Αθήνας και μιας πλούσιας συλλέκτριας έργων τέχνης που πάσχει από άνοια. Έχει ξεχάσει την αξία του χρήματος και φτιάχνει λουλουδάκια από μεγάλα χαρτονομίσματα. Μια κινηματογραφική καταγραφή γεμάτη ευαισθησία και διεισδυτικότητα. Ο Στέφανος Τσιβόπουλος μιλώντας στην Deutsche Welle λέει για τη συμμετοχή του στην έκθεση στο μουσείο Lembruck:

«Ήταν πραγματικά μια εξαιρετική ευκαιρία. Η διευθύντρια του μουσείου με κάλεσε, αφού είχε επισκεφθεί το ελληνικό περίπτερο στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2013. Με κάλεσε να κάνουμε την έκθεση, στην οποία, παρόλο που είναι μέρος μιας ομαδικής έκθεσης, το έργο, η 'Ιστορία Μηδέν', καταλαμβάνει το μισό χώρο του μουσείου. Είμαι πολύ χαρούμενος με την έκθεση, εξαιρετική εμπειρία και η συνεργασία με τους ανθρώπους του μουσείου».

Η τριλογία παρουσιάζεται σε τρεις γιγαντοοθόνες σε διαφορετικές αίθουσες, ενώ στο φουαγιέ φιλοξενείται μια σειρά κειμένων και εικόνων που καταγράφουν διαφορετικούς, εναλλακτικούς τρόπους συναλλαγών από τον υπάρχοντα.

Τέχνη και χρήμα, μια σχέση έλξης-άπωσης. Ο Στέφανος Τσιβόπουλος συνοψίζει το ρόλο του χρήματος σήμερα στην τέχνη:

«Ανέκαθεν η τέχνη άνθιζε στους κήπους τους βασιλικούς και πάντα υπό την επήρεια πατρόνων. Τη σημερινή εποχή, η τέχνη επηρεάζεται πάρα - πάρα πολύ από το χρήμα και ενώ μιλάμε για μια οικονομία, η οποία διεθνώς είναι σε κρίση, αντίθετα οι πωλήσεις έργων τέχνης πάνε πιο καλά από ποτέ. Η τέχνη είναι περισσότερο από ποτέ ένα προϊόν επένδυσης, ένα σύμβολο status, δύναμης. Ο ρόλος του χρήματος στην τέχνη σήμερα είναι καθοριστικός. Δημιουργεί εικαστικές σκηνές, δημιουργεί μεγάλους καλλιτέχνες, μεγάλες συλλογές».

Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη