Οι μετανάστες ως «πρόβλημα»;

Η έρευνα έγινε από το Ινστιτούτο Γκέοργκ Έκερτ και το Πανεπιστήμιο του Χίλντενχαϊμ και βασιζόταν στην ανάλυση 65 σχολικών βιβλίων της τρίτης γυμνασίου και της πρώτης λυκείου από τη Βαυαρία, το Βερολίνο, το Βραδεμβούργο, τη Β. Ρηνανία Βεστφαλία και τη Σαξονία. Τα περισσότερα βιβλία αφορούσαν τα μαθήματα της ιστορίας, της γεωγραφίας και της κοινωνιολογίας κατά τη χρονική περίοδο 2003-2014.

Η επικεφαλής της σχετικής μελέτης Ίνγκα Νίχαους υποστηρίζει ότι σπάνια τα βιβλία εστιάζουν στην πολιτιστική πολυμορφία των μεταναστών. Μία τέτοια εξήγηση αποτελεί εξαίρεση. «Συνήθως η μετανάστευση αναλύεται ως προς το συγκρουσιακό δυναμικό και τις μορφές κρίσης που προκαλεί» σημειώνει ο Νίχαους.

«Αλλοδαποί» εναντίον «Γερμανών»;

Η Νίχαους επισημαίνει το γεγονός ότι πολλά ζητήματα παρουσιάζονται με τη λογική της «κρατούσας νοοτροπίας» στην κοινωνία, η οποία έρχεται αντιμέτωπη με μία μειοψηφία. Για παράδειγμα ένα σχολικό βιβλίο στη Βαυαρία διατυπώνει το ερώτημα «Ποιες είναι οι εμπειρίες σου με τους αλλοδαπούς;». Ένα άλλο βιβλίο θέτει το ερώτημα, εάν μία πολυπολιτισμική κοινωνία αποτελεί ευχή ή κατάρα. «Αυτή είναι η πραγματικότητα για τις μαθήτριες και τους μαθητές του σήμερα» τονίζει η Νίχαους.

Επιπλέον δεν υπάρχει σαφής διαφοροποίηση ανάμεσα σε έννοιες όπως «αλλοδαπός», «ξένος» και «μετανάστης», οι οποίες πολλές φορές χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα. Από την άλλη πλευρά, η έρευνα επισημαίνει ότι σχεδόν σε όλα τα βιβλία που εξετάστηκαν οι Γερμανοί παρουσιάζονται ως πρόσωπα «χωρίς μεταναστευτικό υπόβαθρο», ενώ αντιθέτως οι μετανάστες παρουσιάζονται ως άνθρωποι από τους οποίους «ζητείται ικανότητα προσαρμογής στη γερμανική κοινωνία».

Μεταναστευτικό υπόβαθρο ένας στους τρεις

Η εντεταλμένη της γερμανικής κυβέρνησης για θέματα αλλοδαπών Αϊντάν Έζεουζ επισημαίνει ότι σήμερα ένας στους τρεις μαθητές έχει μεταναστευτικό υπόβαθρο και εξ΄ αυτών το 80% έχει τη γερμανική υπηκοότητα. Τα κλισέ και οι διακρίσεις δεν έχουν θέση στα σχολικά βιβλία λέει η σοσιαλδημοκράτης πολιτικός (SPD). Από την άλλη πλευρά, επισημαίνει, «είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι στα βιβλία της κοινωνιολογίας η Γερμανία χαρακτηρίζεται ευθέως πλέον ʻχώρα υποδοχής μεταναστώνʼ».

Την έρευνα είχε ξεκινήσει η προκάτοχος της Έζεουζ, η Μαρία Μπένερ από το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα (CDU). Οι συντάκτες της έρευνας συνιστούν σε εκδοτικούς οίκους, συγγραφείς και εκπαιδευτικούς να παρουσιάζουν την κοινωνική πολυμορφία ως κάτι φυσιολογικό και να συζητούν πιο συχνά για το «δυναμικό» και τις «ευκαιρίες» που προσφέρει η παρουσία των μεταναστών. Επισημαίνει δε, ότι θα ήταν ευχής έργον η συμμετοχή περισσότερων ανθρώπων με μεταναστευτικό υπόβαθρο στη συγγραφή των σχολικών βιβλίων. Από την πλευρά τους οι εκδοτικοί οίκοι συνιστούν υπομονή. «Τα σχολικά βιβλία είναι η αντανάκλαση της κοινωνίας μας» λέει ο διευθυντής του οίκου Ernst Klett, Ίλας Κέρνερ Βέλερσχαους. Για να αλλάξουν τα σχολικά βιβλία, θα πρέπει προηγουμένως να αλλάξει η ίδια η κοινωνία. «Σε αυτήν ακριβώς την αλλαγή βρισκόμαστε τώρα» λέει ο διευθυντής του οίκου Ernst Klett.

Najima El Moussaoui / Γιάννης Παπαδημητρίου