Λίγες πιθανότητες για κοινό παρονομαστή

Στον τραγικό απόηχο του πνιγμού εκατοντάδων προσφύγων στη Μεσόγειο το ζήτημα μονοπωλεί την ατζέντα της έκτακτης Συνόδου Κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες, η οποία συνεκλήθη άλλωστε με σκοπό να αναζητηθεί κοινός ευρωπαϊκός παρονομαστής προκειμένου να αποτραπούν παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον.

«Δεν θα υπάρξουν συμφωνίες» στη συνάντηση Μέρκελ – Τσίπρα

Πάντως, πριν από την έναρξη των συζητήσεων της συνόδου, που είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει στις 17:00 ώρα Ελλάδας, θα υπάρξει διμερής συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τη γερμανίδα καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ. Η συνάντηση των δύο ηγετών προβλέπεται να διαρκέσει 15 – 30 λεπτά. Ωστόσο, «δεν θα υπάρξουν σίγουρα συμφωνίες για την κρίση χρέους ή τις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα», όπως δήλωσε ευρωπαίος διπλωμάτης. Κύκλοι της γερμανικής κυβέρνησης επιχείρησαν στο προοίμιο της συνάντησης Τσίπρα – Μέρκελ να διατηρήσουν χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών, επισημαίνοντας ότι μία συνομιλία σε επίπεδο ηγετών δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους θεσμούς και την ελληνική πλευρά. Όπως εκτιμά ο Μπερντ Ρίγκερτ, ανταποκριτής της DW στις Βρυξέλλες, ο χρόνος της διμερούς συνάντησης μόλις που επαρκεί «για λίγες αβρότητες και γενικές πολιτικές τοποθετήσεις».

Δύσκολη η επίτευξη συναίνεσης στο μεταναστευτικό

Χαμηλές είναι όμως οι προσδοκίες και σε ό,τι αφορά το ζήτημα, για το οποίο συνεκλήθη η σύνοδος. «Θέλουμε να προφυλάξουμε τους ανθρώπους από τον πνιγμό στη Μεσόγειο», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, κάνοντας έκκληση για μάχη κατά των σύγχρονων δουλεμπόρων και καλώντας τα κράτη-μέλη να επιδείξουν αλληλεγγύη στο ζήτημα των προσφύγων.

Ωστόσο, τα αντιφατικά αιτήματα και οι δηλώσεις που έγιναν πριν από την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής καθιστούν σαφές ότι οι ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων δεν θα είναι σε θέση να βρουν σε σύντομο χρονικό διάστημα κοινό παρονομαστή. Από το σχέδιο 10 σημείων που παρουσιάστηκε στην αρχή της εβδομάδας φαίνεται ότι θα σταθεί δυνατό να εφαρμοστούν στην πραγματικότητα μόνο λίγα στοιχεία. Το πιθανότερο είναι ότι θα ξεκινήσει με ταχείες διαδικασίες μία επιχείρηση θαλάσσιας διάσωσης. Για το σκοπό αυτό έχει διαθέσει μεταξύ άλλων η Γερμανία πλοία, η Μ. Βρετανία προτίθεται να προσφέρει το μεγαλύτερο πολεμικό της πλοίο, η Γαλλία επιθυμεί να συνεισφέρει πρόσθετη βοήθεια ενώ η Ιταλία ούτως η άλλως δεν έχει πάψει να βρίσκεται σε διαρκή επιφυλακή σε αυτό το πεδίο. Τα υλικά μέσα υπάρχουν, αλλά και τα χρήματα, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις του γερμανού υπουργού Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ, ο οποίος έκανε λόγο στο γερμανικό κοινοβούλιο για τριπλασιασμό των ευρωπαϊκών κονδυλίων για σωστικές επιχειρήσεις στη θάλασσα.

Γεγονός είναι ότι η ηθική πίεση προς την ΕΕ έχει ενταθεί. Μάλιστα στη «χορωδία» των επικριτών της ΕΕ προστέθηκε και ο τούρκος πρόεδρος Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πάντως, η βελτίωση των επιχειρήσεων θαλάσσιας διάσωσης σχεδιάζεται εντός του πλαισίου της επιχείρησης Τρίτων που έχει αναλάβει η Υπηρεσία Προστασίας Συνόρων Frontex. Ωστόσο, αν πλοία της ΕΕ θα πρέπει στο εξής να περιπολούν μπροστά στις λιβυκές ακτές, από όπου ξεκινά αυτήν την ώρα ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων με προορισμό των Ευρώπη, τότε θα πρέπει να διευρυνθούν οι αρμοδιότητες των συμμετεχόντων σε αυτές τις επιχειρήσεις. Σε κάθε περίπτωση αναμένεται να υπάρξουν κάποια είδους αλληλέγγυα υποστηρικτικά μέτρα για τις χώρες εισόδου των προσφύγων στην ΕΕ, όπως την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Μάλτα. Η Γερμανία παρέχει μάλιστα προσωπικό καταγραφής των προσφύγων, δεδομένου ότι πολλοί εξ αυτών ταξιδεύουν παράτυπα στον ευρωπαϊκό Βορρά.

Ενδέχεται να παρασχεθεί οικονομική βοήθεια από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό μεταξύ άλλων στην Ιταλία. Ένα μέτρο κάθε άλλο παρά επαρκές για τον ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι, ο οποίος ζητεί συνολική ευρωπαϊκή στρατηγική για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται σε αυτή τη σύνοδο. Άλλωστε τα τελευταία τουλάχιστον 15 χρόνια απέτυχε κάθε προσπάθεια εκπόνησης μίας κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.

Το αίτημα του Ματέο Ρέντσι και πολλών ακόμη ευρωπαίων ηγετών να καταπολεμηθούν οι σύγχρονοι δουλέμποροι στη Βόρεια Αφρική είναι δύσκολο να υλοποιηθεί εξαιτίας νομικών και πολιτικών εμποδίων.

«Αγκάθι» η υιοθέτηση ρήτρας κατανομής προσφύγων

Μεγάλο χάσμα μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ φαίνεται να υφίσταται στο ζήτημα της υποδοχής των προσφύγων. Ορισμένες χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Τσεχία, έχουν ήδη απορρίψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον απορρίπτει επίσης την υιοθέτηση ρήτρας κατανομής των προσφύγων, προσφέροντας αντ' αυτής κονδύλια από τον εγχώριο προϋπολογισμό αναπτυξιακής βοήθειας στις χώρες προέλευσης των προσφύγων. Τη βρετανική στάση εξηγούν και οι «ανάγκες» του προεκλογικού αγώνα ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Μαΐου, καθώς το θέμα της μετανάστευσης διαδραματίζει κεντρικό ρόλο.

Η Γερμανία από την πλευρά της είχε ήδη εγκρίνει παλαιότερα την υποδοχή 5.000 αναγνωρισμένων προσφύγων πολέμου από τη Συρία, ωστόσο στη δράση αυτή ενδέχεται να συμμετάσχουν μόνο 10 από τα 16 γερμανικά κρατίδια. Το ζήτημα των προσφύγων φέρνει σε δύσκολη θέση πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, στις οποίες ασκούνται ασφυκτικές πιέσεις από ακροδεξιά και ξενοφοβικά κόμματα. Δεδομένης αυτής της ατμόσφαιρας τα αιτήματα για εξεύρεση νόμιμων τρόπων μετανάστευσης προς την ΕΕ ή για έκδοση βίζας για ανθρωπιστικούς λόγους φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθούν. Επίμαχη είναι και η πρόταση για δημιουργία καταυλισμών προσωρινής διαμονής προσφύγων στη βόρεια Αφρική, η οποία δημιουργεί επίσης πολλά ερωτήματα και διαφωνίες. Η ιδέα αυτή είναι άλλωστε ήδη δέκα ετών ενώ η εφαρμογή της έχει επανειλημμένα αποτύχει.

Η ταχεία εξεύρεση πρακτικά εφαρμόσιμων λύσεων είναι επιτακτική. Στο μεταξύ ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (IMO) προειδοποιεί για ένα ρεύμα έως και μισού εκατομμυρίου προσφύγων, που προβλέπεται να κατευθυνθεί εντός του τρέχοντος έτους προς την Ευρώπη διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Την ίδια ώρα η Διεθνής Αμνηστία ασκεί δριμύτατη κριτική στην ΕΕ, λέγοντας ότι οι σχεδιασμοί της έχουν αποκλειστικό κίνητρο «την πολιτική ασφάλειας και την πάταξη της εγκληματικότητας, όχι τα ανθρώπινα δικαιώματα». Η γενική διευθύντρια του ευρωπαϊκού γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας, Ιβέρνα Μακ Γκάουαν, προειδοποίησε με δηλώσεις της στο σημερινό φύλλο της Berliner Zeitung ότι αν η ΕΕ δεν εκπονήσει ένα συνολικό πλαίσιο για τη μετανάστευση «τέτοιες τραγωδίες στη Μεσόγειο θα συμβαίνουν διαρκώς».

Barbara Wesel / Bernd Riegert / Άρης Καλτιριμτζής