Έλληνες καλλιτέχνες στη 2η Μεσογειακή Μπιενάλε της Κολωνίας

Στόχος της «Μεσογειακής Μπιενάλε» είναι ο διάλογος ανάμεσα στους καλλιτέχνες από τις αδελφοποιημένες πόλεις της Μεσογείου με την Κολωνία, αλλά και τους ξένους και Γερμανούς καλλιτέχνες που ζουν και δημιουργούν στην Κολωνία. Ένας διάλογος που οι διοργανωτές της Μπιενάλε (Mittelmeer Biennale, Kunstakademie Köln και Kölnsalon- Akteins) ευελπιστούν και αγωνίζονται να γίνει μόνιμο κανάλι ανταλλαγής και επικοινωνίας ανάμεσα στις διαφορετικές κουλτούρες και καλλιτεχνικές αναζητήσεις που φέρνει κάθε καλλιτέχνης από τον τόπο που ζει και δημιουργεί.

Πανταχού παρών ο διάλογος και η ανταλλαγή ανάμεσα στους καλλιτέχνες

Από τη Θεσσαλονίκη συμμετείχαν φέτος δύο καλλιτέχνες: ο Γιώργος Τσακίρης, αναπληρωτής καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης, και η Κατερίνα Βέλλιου. Μαζί τους και ο Ανδρέας Τσορντανίδης, επιμελητής για την ελληνική παρουσία στην Μπιενάλε. Έζησαν άραγε αυτόν τον διάλογο, αυτή την επικοινωνία, οι δύο Έλληνες καλλιτέχνες που παίρνουν μέρος στη φετινή Μπιενάλε;

Και οι δύο απαντούν καταφατικά ο Γιώργος Τσακίρης θα μας πει: «Ζούμε εδώ στην Κολωνία κοινοβιακά. Κοιμόμαστε πολλοί άνθρωποι μαζί, τρώμε μαζί, δουλεύουμε μαζί. Τη μια μέρα φάγαμε τουρκικά, την άλλη ισπανικά. Χθες βοηθούσαμε ή μας βοηθούσαν άλλοι καλλιτέχνες να στήσουμε τα έργα μας στους διάφορους εκθεσιακούς χώρους. Σε αυτή τη συνδιαλλαγή εξαφανίζονται οι διαφορές κουλτούρας, ηλικίας, θέσης. Τι σπουδαιότερο;»

Και η Κατερίνα Βέλλιου θα υπογραμμίσει: «Η ανταλλαγή και η επικοινωνία λειτουργεί από τη στιγμή που θα φτάσεις στο αεροδρόμιο. Διότι ο τρόπος που φιλοξενείσαι και που πρέπει να στήσεις ή να φτιάξεις τα έργα σου είναι συνεργασία, επαφή, συζήτηση, πρακτική βοήθεια. Ο διάλογος είναι πανταχού παρών.»

Γι’ αυτήν την ανταλλαγή και την επικοινωνία των καλλιτεχνών αγωνίζονται ιδιαίτερα μαζί με τη γενική διευθύντρια της Μπιενάλε Μαρία Σμιτ-Ντζιόνσκο μια σειρά Κολωνέζοι καλλιτέχνες που φιλοξενούν στα σπίτια τους ή στα ατελιέ τους καλλιτέχνες. Και αυτό ακριβώς θεωρείται το ιδιαίτερο, το συστατικό στοιχείο αυτής της πολιτιστικής διοργάνωσης: η συμβίωση και η συνεργασία των καλλιτεχνών από διαφορετικές πόλεις και κουλτούρες της Μεσογείου για να προετοιμάσουν και να παρουσιάσουν έργα τους. Οι καλλιτέχνες ήταν από την Τύνιδα, τη Βαρκελώνη, το Τουρίνο, την Κωνσταντινούπολη, την Βηθλεέμ, τη Θεσσαλονίκη και το Τελ-Αβίβ ή από την Κολωνία με καταγωγή από τις παραπάνω μεσογειακές πόλεις.

Η Κατερίνα Βέλλιου, το εργόχειρο της γιαγιάς και τα απειλητικά καρφιά

Το θέμα της φετινής Μπιενάλε είναι ο «Σίσυφος», σαν σύμβολο της μάταιης προσπάθειες, της τιμωρίας, αλλά και της επιμονής. Οι εκθέσεις και οι δράσεις που παρουσιάζονται μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου εκπροσωπούν όλα τα είδη της σύγχρονης τέχνης: από τη γλυπτική και τη ζωγραφική, μέχρι τη φωτογραφία, τα φιλμ και τα βίντεο.

Η παρουσίαση των έργων των δύο Θεσσαλονικέων καλλιτεχνών, του καταξιωμένου δασκάλου και της μαθήτριάς του, έγινε το περασμένο Σάββατο στη γκαλερί σύγχρονης τέχνης Statt-Museum, ένα πρώην γκαράζ στη φοιτητική γειτονιά του Ζίλτς.

Η κατασκευή της Κατερίνας Βέλλιου αποτελείται από ένα τεράστιο εργόχειρο: δαντέλα για στρογγυλό τραπέζι κολλημένη στον τοίχο. Το μισό εργόχειρο μαρκάρεται με μια κόκκινη κλωστή, ενώ το άλλο μισό καλύπτεται από αιχμηρά καρφιά που μας κοιτούν απειλητικά. Στο πάτωμα μπροστά από το παλιό εργόχειρο χιλιάδες κόκκινες κλωστές-μπερδεμένες φτιάχνουν ένα είδος φωλιάς στο κέντρο της οποίας ένας μικρός μεταλλικός – πιγκουίνος, από κάποιο παιγνίδι, ανεβοκατεβαίνει τη σκάλα μιας εξέδρας για ελεύθερη πτώση σε νερό, χωρίς όμως να υπάρχει διέξοδος προς το νερό, αλλά ούτε και νερό. Η Κατερίνα Βέλιου ερμηνεύοντας το έργο της καταθέτει πως το εμπνεύστηκε από το θέμα της Μπιενάλε, το Σίσυφο: «Χρησιμοποίησα υλικά αντίθετα, υλικά που δεν έχουν καμία χρήση – δεν τα παίζει κανείς πια σήμερα- και άλλα που ανήκουν στην καθημερινότητά μας: Το εργόχειρο και τα καρφιά. Η ιστορία του Σίσυφου είναι ένα ‘πηγαινέλα’ στον Άδη. Μηχανεύεται τα πάντα προκειμένου να κρατηθεί στη ζωή και στο τέλος τιμωρείται, η προσπάθειά του καταντά να είναι η τιμωρία του.»

Ο Γιώργος Τσακίρης, το φίδι και οι πρασινάδες…

Το έργο του Γιώργου Τσακίρη συνδυάζει ζωγραφική και βίντεο. Ένα τεράστιο φίδι, ζωγραφισμένο σε κομμάτια, εν είδει παζλ, κουβαλά στην κοιλιά και στην πλάτη του όλα τα βάσανά του σε μια ατέλειωτη διαδρομή. Στον απέναντι τοίχο υπάρχει ένα βίντεο, στο οποίο ο καλλιτέχνης κοάζει δίπλα σε μια ειδυλλιακή λίμνη μιμούμενος τους βατράχους. Ανάμεσα στους δύο τοίχους μια κόκκινη κλωστή χωρίζει την αίθουσα στα δύο. Κατά μήκος αυτού του συνόρου ο καλλιτέχνης έχει φυτέψει φακές. Έτσι ανά διαστήματα ξεμυτίζουν από το μπετόν μικροσκοπικές πρασινάδες. Ο Γιώργος Τσακίρης μας εξηγεί ότι το δικό του έργο εκφράζει την σισύφεια προσπάθεια του καλλιτέχνη να επικοινωνήσει με την φύση: «Προσπάθησα να αγγίξω το θέμα Σίσυφος. Έβαλα σε διάλογο ένα πίνακά μου και ένα βίντεο, όπου κοάζω για να ξεσηκώσω τα βατράχια και δεν τα καταφέρνω. Όπως ο Σίσυφος κουβαλούσε μια κοτρώνα επί ματαίω έτσι και η δική μου προσπάθεια κατήντησε επί ματαίω. Γιατί για να επικοινωνήσεις με τη φύση πρέπει να γίνεις ένα μαζί της. Και ένας άνθρωπος που ζει σε αστικό περιβάλλον έχει πολλά κενά για έναν τέτοιο διάλογο. Έστω και αν κατάγομαι από αγροτική περιοχή, έστω και αν όλο μου το έργο είναι ‘αγροτοτέχνη’, το αστικό τοπίο και όχι μόνον με έχει παρασύρει σε άλλες συμπεριφορές και είμαι πολύ λίγος για μια άμεση επικοινωνία με τη φύση.»

Ο Γιώργος Τσακίρης, που σπούδασε στη Φλωρεντία ζωγραφική και χαρακτική τη σημαδιακή δεκαετία του ‘70, εκτιμά ότι οι προσπάθειες του να επικοινωνήσει με τη φύση είναι σισύφειες, ωστόσο στην Κολωνία κατάφερε να αφήσει κάτι και σε εμάς τους αδαείς. Οι μικροσκοπικές πρασινάδες του πέτυχαν το στόχος τους: κάποιοι τις είδαν και παραμέρισαν και κάποιοι άλλοι τις είδαν, αλλά τις αγνόησαν και τις πάτησαν. Ακόμη μια φορά επιβεβαιώθηκε πόσο εγωιστές είμαστε. Πόσο βάναυσοι και ανθρωποκεντρικοί.

Βιβή Παπαναγιώτου